Kartka z kalendarza

1870 – z inicjatywy polskich emigrantów niepodległościowych na czele z Władysławem hr. Platerem otworzono w XIII wiecznym zamku w szwajcarskim Rapperswilu Muzeum Narodowe Polskie, gromadzące eksponaty ważne dla polskiego dziedzictwa narodowego (w tym liczne pamiątki powstańcze i emigracyjne) oraz cenne dzieła sztuki. W 1927 r. główne zbiory Muzeum powróciły do Polski i uległy zniszczeniu w czasie Powstania Warszawskiego. W 1936 r. pod protektoratem polskiego MSZ otworzono w Rapperswilu Muzeum Polski Współczesnej, popularyzujące sztukę polską i dorobek odrodzonej Rzeczypospolitej. Po 1945 r. kontrolę nad Muzeum przejął rząd PRL. Władze szwajcarskie, widząc, iż komuniści czynią z Muzeum ośrodek propagandy, wymówiły w 1951 r. dzierżawę zamku. W 1975 r. działalność Muzeum Polskiego wznowiono w formule niezależnej od władz PRL (okno wolnej Polski na wolnej ziemi Helwetów).

1956 – wybuchło antykomunistyczne powstanie na Węgrzech, krwawo stłumione przez oddziały interwencyjne Związku Sowieckiego. W walkach z Armią Czerwoną zginęło blisko 20 tysięcy węgierskich patriotów. W Polsce organizowano pomoc dla powstańców węgierskich: uruchomiono kilkaset punktów honorowego krwiodawstwa, organizowano zbiórki leków i darów. 

Kartka z kalendarza

1795 –  Rosja, Prusy i Austria dokonały trzeciego rozbioru Polski. W zawartym dwa lata później w Petersburgu traktacie mocarstwa nazwały ten akt wieczystym usunięciem Polski z mapy Europy.

1929 – na giełdzie nowojorskiej miał miejsce krach (tzw. „Czarny Czwartek”), który zapoczątkował trwający prawie pięć lat wielki kryzys ekonomiczny na świecie. 

Kartka z kalendarza

1918 – Rada Regencyjna Królestwa Polskiego ustanowiła urząd Szefa Sztabu Wojsk Polskich (przemianowany w 1928 r. na Sztab Główny, a następnie w 1945 r. Sztab Generalny Wojska Polskiego), powołując na tę funkcję gen. Tadeusza Rozwadowskiego.

1921 – w Belwederze miał miejsce ślub Józefa Piłsudskiego i Aleksandry Szczerbińskiej. Ślubu udzielił kapelan Naczelnika Państwa ks. prałat Marian Tokarzewski, a świadkami byli płk Bolesław Wieniawa-Długoszowski i płk dr Eugeniusz Piestrzyński. 

1924 – do warszawskiej Katedry Św. Jana sprowadzono ze Szwajcarii prochy Henryka Sienkiewicza, zmarłego w 1916 r., jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy, laureata Literackiej Nagrody Nobla za powieść Quo Vadis. 

1926 – na zamku książąt Radziwiłłów w Nieświeżu, Marszałek Józef Piłsudski odznaczył pośmiertnie Orderem Wojennym Virtuti Militari swego adiutanta mjr. Stanisława Radziwiłła, poległego w wojnie polsko-bolszewickiej. Marszałek został podjęty obiadem przez Albrechta Radziwiłła i spotkał się z przedstawicielami rodów książęcych i ziemiańskich. Wygłaszając toast, Marszałek, nawiązując do swej dawnej działalności rewolucyjnej, miał powiedział z humorem: To nie sztuka zabić kruka, ani sowę trafić w głowę, ale sztuka całkiem świeżą, trafić z Bezdan do Nieświeża. 

Kartka z kalendarza

1926 – w Krakowie zmarł ostatni członek Rządu Narodowego z okresu Powstania Styczniowego Marian Dubiecki.

1927 – do Warszawy przybyła z Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu urna z sercem gen. Tadeusza Kościuszki oraz bezcenne zbiory kolekcjonowane przez polskich emigrantów (blisko 3 tys. dzieł sztuki, 2 tys. pamiątek historycznych, 20 tys. sztychów, 9 tys. medali i monet, 92 tys. książek i 27 tys. manuskryptów). Zbiory te uległy w znacznej mierze zniszczeniu w czasie Powstania Warszawskiego. 

Kartka z kalendarza

1924 – na zaproszenie profesorów Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Marszałek Józef Piłsudski rozpoczął cykl wykładów historycznych poświęconych Powstaniu Styczniowemu pt. Wpływ Wschodu i Zachodu w epoce 1863 roku. Z uwagi na ogromne zainteresowanie, wykłady (27-29 października) wygłoszone były w największej sali w Wilnie – Teatrze na Pohulance.

1930 – w Gdyni powołano Ligę Morską i Kolonialną, która podniosła postulat posiadania przez Polskę kolonii na Madagaskarze i Liberii.

Kartka z kalendarza

1915 – I i III Brygada Legionów zakończyły trwające od 19 października 1915 r. i okupione ciężkimi stratami boje pod Kamieniuchą, Koszyszczami, Jabłonką i Kuklami nad Styrem. W bitwie pod Kamieniuchą zginął m.in. Tadeusz Żuliński, dotychczasowy Komendant Naczelny Polskiej Organizacji Wojskowej. Zastąpił go wysłany z frontu do Warszawy Tadeusz Kasprzycki.

1918 – nastąpił rozpad Cesarstwa Austro-Węgierskiego. W Pradze proklamowano powstanie Czechosłowacji, Serbowie, Chorwaci i Słoweńcy ogłosili niepodległość. W Krakowie niepodległościowe stronnictwa polityczne utworzyły Polską Komisję Likwidacyjną, która przejęła z rąk austriackich administrację w Krakowie i Galicji. 

Kartka z kalendarza

1912 – powstały w 1867 r. Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” powołał do życia we Lwowie Polowe Drużyny Sokole, których działalność wzorowana była na ruchu strzeleckim. Jednym z ich organizatorów był Józef Haller.

1914 – 2. i 3. Pułk Legionów Polskich stoczył bitwę z armią rosyjską pod Mołotkowem w Karpatach. Wsławili się w nich m.in. Józef Haller, Bolesław Roja i Zygmunt Zieliński. W bitwie poległo ponad 200 legionistów, a blisko 500 odniosło rany.

1930 – rozporządzeniem Prezydenta RP ustanowiony został Krzyż i Medal Niepodległości, przyznawane osobom, które zasłużyły się czynnie dla niepodległości Ojczyzny w okresie przed wojną światową lub podczas jej trwania oraz w okresie walk orężnych polskich w latach 1914-1921.

1944 – wyzwolenie Bredy przez oddziały 1 Dywizji Pancernej dowodzonej przez gen. Stanisława Maczka.