Minister Lech Parell podczas wystąpienia przed Pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej.
fot. Barbara Jamrocha / UdSKiOR
Przed Pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej w Warszawie odbyły się główne uroczystości pierwszych obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej organizowane przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Hołd oddano także założycielowi i pierwszemu dowódcy Armii Krajowej gen. Stefanowi Roweckiemu ps. Grot. Uroczystości zwieńczyła debata historyczna w Sali Kolumnowej Sejmu.
Pierwsze obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej i 83. rocznicy przekształcenia Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową zainaugurowała Msza św. sprawowana w Katedrze Polowej Wojska Polskiego przez bp. Wiesława Lechowicza w intencji żołnierzy konspiracyjnego Wojska Polskiego.
Następnie uczestnicy obchodów udali się przed pomnik gen. Stefana Roweckiego ps. Grot, by oddać hołd twórcy i dowódcy AK składając wieńce i wiązanki kwiatów.
Obchody z udziałem asysty honorowej Wojska Polskiego, kombatantów, w tym żołnierzy AK wraz z rodzinami, przedstawicieli organizacji kombatanckich, władz państwowych i samorządowych, parlamentarzystów i mieszkańców stolicy kontynuowano przed Pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej, gdzie odbyły się główne uroczystości. W trakcie upamiętnienia jako pierwszy głos zabrał gospodarz uroczystości Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Lech Parell, który podczas obchodów reprezentował Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska.
Prezes ŚZŻAK kpt. Janusz Komorowski
fot. Barbara Jamrocha / UdSKiOR
Szef UdSKiOR zauważył, że Armia Krajowa jest symbolem wartości, które wciąż są istotne, a więc poświęcenia dla drugiego człowieka, osobistej odwagi, pracy i ofiary dla ojczyzny. To są też wartości, które przyświecały pokoleniom działaczy opozycji antykomunistycznej już długo po wojnie - powiedział Szef UdSKiOR.
Minister podkreślał, że Armia Krajowa, to przede wszystkim ludzkie życiorysy, to pełen przekrój polskiego społeczeństwa, szeregowi żołnierze z miast, miasteczek i wsi, to harcerze, to ludzie mniej czy bardziej wykształceni, reprezentujący wszystkie klasy społeczne, to dowódcy i oficerowie.
Minister Parell zwrócił także uwagę na wielką rolę kobiet zaangażowanych w ramach Wojskowej Służby Kobiet.
- Było ich kilkadziesiąt tysięcy. Ryzykowały swe życie na równi z mężczyznami pełniąc role sanitariuszek, łączniczek, kancelistek, ale także niejednokrotnie walcząc z bronią w ręku.
Szef UdSKiOR przypomniał także genezę nowego święta.
- Jestem niezwykle rad, że jako Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych mogłem zainicjować działania mające na celu ustanowienie 14 lutego Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej. Chciałbym przede wszystkim podziękować premierowi Donaldowi Tuskowi, który otoczył tę inicjatywę swoją osobistą opieką. Posłom Koalicji Obywatelskiej, którzy projekt zgłosili. Wszystkim Posłom i Senatorom, którzy zgodnie i szybko pracowali nad poszczególnymi jego zapisami a następnie ustawę uchwalili – przez aklamację. Dziękuję też Prezydentowi, za podpisanie ustawy w uroczystej oprawie - mówił Szef UdSKiOR.
Minister Parell zauważył, że jest to dowód na to, że Polacy mogą się jednoczyć w ważnych sprawach.
- Możemy działać ramię w ramię – bez względu na podziały polityczne. To jest bardzo optymistyczna konstatacja w tych trudnych czasach. Armia Krajowa skupiała ludzi o różnych poglądach, którzy potrafili współpracować dla wyższego celu. Wyzwaniem dla nas jest budowanie wspólnoty ponad podziałami już teraz. Bez czekania na zdarzenia, które będą nas godzić – podkreślił Szef UdSKiOR.
Dodał także, że dzisiejsza 83. rocznica przemianowania Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową przechodzi do historii jako pierwsze upamiętnienie tego doniosłego wydarzenia w ramach nowo ustanowionego święta.
Z kolei Marszałek Senatu Małgorzata Kidawa Błońska mówiła, że przy takich okazjach jak dziś zadajemy sobie pytanie dlaczego Armia Krajowa jest tak ważna dla naszej narodowej pamięci.
- Przecież istniała zaledwie kilka lat. AK nie była jednak zwykłą armią, była fenomenem w okupowanej Europie. Państwo podziemne miało swoje instytucje, rząd, wojsko, egzekwowało prawo i każdego dnia zaprzeczało dążeniu okupantów do wykreślenia Polski z mapy - przypomniała marszałek Kidawa - Błońska.
Uroczystości przed Pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej. Na zdjęciu w pierwszym rzędzie od lewej: Poseł Piotr Adamowicz, Marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska, Minister Lech Parell, Wiceprezydent Warszawy Aldona Machnowska-Góra.
fot. Barbara Jamrocha / UdSKiOR
Zauważyła także, że Armia Krajowa była symbolem jedności.
- W swoich szeregach połączyła większość organizacji i środowisk patriotycznych. Udowodniła, że w chwili zagrożenia Polacy są jednością. Legenda Armii Krajowej narodziła się z dniem jej powstania i wciąż trwa - podsumowała Pani marszałek. .
Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej kpt. hm. Janusz Komorowski podkreślił, że ustawa o Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy AK zajmuje miejsce szczególne, bo każdego roku w kraju i na zewnątrz będzie przypominała o bohaterskiej walce, niezłomności i wierności ideałom polskiego ducha, ofiarnej służbie Polsce.
- Żołnierze AK byli ufni i głęboko wierzyli, że ich działalność przyniesie upragnioną niepodległość. Tragiczny los sprawił, że nie dane nam to było. Żołnierze, Polacy, którzy doczekali tej szczęśliwej chwili w 2025 r. składają inicjatorom i ludziom pomocnym głęboki szacunek. Uczucie zadowolenia się zwiększy, bo ideowi spadkobiercy Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego po wsze czasy będą skandować: Bóg, Honor, Ojczyzna - mówił prezes ŚZŻAK.
W trakcie uroczystości odczytano także listy okolicznościowe Prezydenta RP Andrzeja Dudy oraz Prezydenta Warszawy Rafała Trzaskowskiego. List okolicznościowy do uczestników uroczystości skierował także Marszałek Sejmu Szymon Hołownia.
Po modlitwie wielowyznaniowej odczytano Apel Pamięci i oddano salwę honorową. Na zakończenie uroczystości przed pomnikiem Armii Krajowej delegacje złożyły wieńce i kwiaty.
Obchody Narodowego Święta Żołnierzy Armii Krajowej zwieńczyła historyczna debata naukowa pt. ,,Armia Krajowa - spojrzenie z perspektywy 80 lat'' przygotowana przez Muzeum II Wojny Światowej w Sali Kolumnowej Sejmu RP. Debatę poprowadził dr Robert Chudzik. Prelegentami byli: p.o. Dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, prof. dr hab. Rafał Wnuk, dr hab. prof. UKEN Anna Zapalec, prof. dr hab. Jerzy Kochanowski i pan Sebastian Pawlina.
Relacja z debaty TUTAJ
„W hołdzie żołnierzom Armii Krajowej – największej konspiracyjnej armii w podbitej przez Niemcy i Rosję Europie, armii, która jako zbrojne ramię Polskiego Państwa Podziemnego prowadziła bohaterską walkę o odzyskanie przez Rzeczpospolitą Polską suwerenności i niepodległości, a której żołnierze po II wojnie światowej byli prześladowani przez władze komunistyczne zależne od Związku Sowieckiego” – brzmi preambuła ustawy.
---
14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Utworzona 76 lat temu AK jest uważana za największe i najlepiej zorganizowane podziemne wojsko działające w okupowanej Europie.
Korzenie Armii Krajowej sięgają zawiązanej w nocy z 26 na 27 września 1939 roku przez grupę wyższych oficerów z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim, przy współudziale prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski, która stała się zalążkiem rozbudowanego potem Polskiego Państwa Podziemnego.
Utworzona 27 września 1939 roku Służba Zwycięstwu Polski została przekształcona najpierw w 1940 roku w Związek Walki Zbrojnej, a następnie rozkazem Naczelnego Wodza w Armię Krajową. Decyzja o powstaniu AK była podyktowana koniecznością scalenia polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i podporządkowania ich rządowi RP w Londynie. W skład AK weszło ok. 200 organizacji wojskowych, zarówno spod okupacji niemieckiej, jak i sowieckiej.
Armia Krajowa była konspiracyjną organizacją wojskową stanowiącą integralną część Sił Zbrojnych RP. Podlegała Naczelnemu Wodzowi i Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. W zamierzeniach rządu miała być organizacją ogólnonarodową, ponadpartyjną, a jej Komendant Główny jedynym, upełnomocnionym przez rząd dowódcą krajowej siły zbrojnej. Głównym zadaniem AK było prowadzenie walki o odzyskanie niepodległości przez organizowanie i prowadzenie samoobrony i przygotowanie armii podziemnej na okres powstania, które miało wybuchnąć na ziemiach polskich w okresie militarnego załamania Niemiec.
Kolejnymi dowódcami AK byli generałowie: Stefan Rowecki ps. Grot – do 30 czerwca 1943 roku, Tadeusz Komorowski ps. Bór – do 2 października 1944 roku, Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek – do 19 stycznia 1945 roku. Komendant Główny AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych. Organem dowodzenia AK była Komenda Główna, w której skład wchodziły oddziały, piony organizacyjne i samodzielne służby – oddziały: I Organizacyjny, II Informacyjno-Wywiadowczy, III Operacyjno-Szkoleniowy, IV Kwatermistrzostwa, V Łączności Operacyjnej, VI Biura Informacji i Propagandy oraz VII Finansów i Kontroli, a także Kierownictwo Dywersji. Terenowa struktura organizacyjna AK odpowiadała zasadniczo przedwojennemu podziałowi administracyjnemu kraju. Na terenie województw tworzono okręgi, w powiatach – obwody, w gminie lub kilku gminach – placówki.
AK od początku była organizacją masową, zwiększającą szeregi przez werbunek ochotników i kontynuowanie akcji scaleniowej, rozpoczętej przez Związek Walki Zbrojnej. W latach 1940-1944 do AK przystąpiły m.in. Tajna Armia Polska, Polska Organizacja Zbrojna “Znak”, Gwardia Ludowa PPS-WRN, Tajna Organizacja Wojskowa, Konfederacja Zbrojna, Socjalistyczna Organizacja Bojowa, Polski Związek Wolności oraz częściowo Narodowa Organizacja Wojskowa, Bataliony Chłopskie i Narodowe Siły Zbrojne. AK realizowała swe cele poprzez prowadzenie walki bieżącej i przygotowywanie powstania powszechnego. Walka bieżąca prowadzona była głównie przez akcje małego sabotażu, akcje sabotażowo-dywersyjne, bojowe i bitwy partyzanckie z siłami policyjnymi oraz regularnym wojskiem niemieckim. Specjalne miejsce w działalności bojowej AK zajmowały akcje odwetowe i represyjne w stosunku do SS i policji oraz zdrajców i prowokatorów.
Przygotowaniem i wykonaniem akcji sabotażowo-dywersyjnych i specjalnych zajmowały się autonomiczne piony wydzielone z KG AK: Związek Odwetu, “Wachlarz” i Kierownictwo Dywersji, pod nadzorem Kierownictwa Walki Konspiracyjnej, a następnie Kierownictwa Walki Podziemnej. Innymi formami walki bieżącej były: organizowana na szeroką skalę akcja propagandowa wśród społeczeństwa polskiego (prowadzona przez Biuro Informacji i Propagandy), wydawanie prasy, np. “Biuletynu Informacyjnego”, szerzenie dezinformacji wśród Niemców (akcja “N”) oraz wywiad wojskowy. Kulminacją wysiłku zbrojnego AK było Powstanie Warszawskie. Po jego klęsce jednostki AK na terenach zajętych przez Armię Czerwoną zostały zdemobilizowane.
19 stycznia 1945 roku Komendant Główny gen. Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu AK. Straty AK wyniosły ok. 100 tys. poległych i zamordowanych żołnierzy, ok. 50 tys. zostało wywiezionych do ZSRS i uwięzionych. Do moskiewskiego więzienia trafił m.in. gen. Okulicki, sądzony w procesie szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Wobec represji sowieckich i polskich służb bezpieczeństwa nie wszystkie oddziały AK podporządkowały się rozkazowi o demobilizacji. Powstały nowe organizacje konspiracyjne m.in. Ruch Oporu Armii Krajowej i Zrzeszenie “Wolność i Niezawisłość”. Żołnierze AK byli prześladowani przez władze komunistyczne, zwłaszcza w okresie stalinizmu, wielu z nich skazano na karę śmierci lub wieloletniego więzienia.
Pełna galeria zdjęć: https://tiny.pl/xp_nth7r
