W Warszawie podczas centralnych uroczystości 85. rocznicy pierwszej masowej deportacji obywateli polskich w głąb Związku Sowieckiego organizowanych przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Zarząd Główny Związku Sybiraków oddano hołd ofiarom planowej eksterminacji.
Upamiętnienie pierwszych przymusowych wywózek na tzw. nieludzką ziemię rozpoczęły się Mszą św. w intencji ofiar komunistycznych represji sprawowaną w Katedrze Polowej Wojska Polskiego, której przewodniczył ks. por. Karol Bernatek. Uroczystości w oprawie wojskowej Dowództwa Garnizonu Warszawa kontynuowano przed pomnikiem Poległym i Pomordowanym na Wschodzie, gdzie oprócz przybyłych z wielu regionów Polski Sybiraków udział wzięli przedstawiciele najważniejszych organizacji kombatanckich, minister kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska, przedstawiciele władz i instytucji państwowych oraz licznie przybyli mieszkańcy Warszawy.
W trakcie upamiętnienia Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Lech Parell, który reprezentował Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska podkreślił, że dziś w wolnej Polsce, mamy możliwość pielęgnowania pamięci o ofiarach sowieckich zbrodni.
- Można sobie jednak zadać pytanie – dlaczego mamy pamiętać o tych odległych czasach? Takie pytanie mogliby zadać np. ci, którzy nie mają żadnych rodzinnych związków z zesłanymi i zamordowanymi – mówił minister Parell.
Jego zdaniem jedną z odpowiedzi jest przestroga przed zbrodniczymi dyktaturami, które – obiecując świetlaną przyszłość – popełniają zbrodnie już tu i teraz.
- Tak przecież było z Sowietami. Głoszone przez bolszewików ideały zawładnęły wyobraźnią milionów ludzi. Sowieci obiecywali równość i dobrobyt, ale ich system opierał się na przemocy, represjach i eliminowaniu przeciwników. Ich propaganda tworzyła kolorowy i bardzo przekonywujący obraz nowego, sprawiedliwego społeczeństwa. Ale w praktyce prowadziła do masowych prześladowań, niszczenia struktur społecznych i cierpienia – przypomniał Szef UdSKiOR.
Dodał, że reżim sowiecki nie działał w próżni. Był skuteczny dzięki ludziom, którzy go wspierali – zarówno z przekonania, jak i ze strachu.
- Historia sowieckich represji pokazuje, jak skutecznie dyktatorzy potrafią manipulować jednostkami. Pokazuje, jak niebezpieczna jest propaganda w rękach złych ludzi i systemów. To jest wciąż aktualne. To nie jest kwestia przeszłości – mówił minister Parell.
Dlatego - jak wskazał - ważne jest abyśmy teraz Polskę wzmacniali. By już nigdy nie mogła paść ofiarą jakiegoś totalitaryzmu.
- Siła Polski nie bierze się tylko z jej siły militarnej. Z liczebności armii i sprzętu. To jest ważne. Ale decydujące jest nasze poczucie wspólnoty, gotowość do przezwyciężenia różnic, konsekwentny patriotyzm, obywatelskie wsparcie dla konstruktywnych działań. Słowem: odpowiedzialność za Polskę. W obliczu wielkich wyzwań szukajmy jedności a nie okazji do podziałów. Czy to rozumiemy? Czy na to jesteśmy gotowi? – pytał Szef UdSKiOR dodając: Jako Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oddaję hołd ofiarom barbarzyńskich deportacji. Wyrażam podziw dla rodaków walczących w tamtych złych czasach o zachowanie polskości i osobistej godności. Cześć Ich Pamięci!
Z kolei Prezes Związku Sybiraków Kordian Borejko przywołał własne doświadczenia deportacji na Syberię, losy całych polskich rodzin i bohaterską postawę matek, które za wszelką cenę ratowały własne dzieci.
- Dlatego też dzisiaj w imieniu zmarłych i żyjących zesłańców syberyjskich zwracam się do moich rodaków o zgodę narodową. Prawdziwą, rzeczywistą, a nie pozorną. Taki jest głos Polaków, którzy za nią cierpieli i za nią walczyli – mówił prezes Związku Sybiraków.
W trakcie upamiętnienia organizatorzy uroczystości uhonorowali zasłużone osoby medalami Pro Bono Poloniae i Pro Patria. Medal Pro Bono Poloniae za upowszechnianie wiedzy o historii walk niepodległościowych i krzewienie postaw patriotycznych otrzymali: Danuta Jadczak, Genowefa Suwała i Jan Rybojad, zaś medal „Pro Patria” wręczono Pani Marii Kujawie oraz Wacławowi Kwiecińskiemu, Tadeuszowi Rudzkiemu i Jerzemu Lewickiemu.
Medalem Związku Sybiraków uhonorowany został Szef UdSKiOR minister Lech Parell.
Po modlitwie ekumenicznej odczytano Apel Pamięci przywołujący „tragiczny los mieszkańców Kresów Wschodnich RP, łzy, cierpienia i męczeńską śmierć tysięcy rodaków Ziemi Wileńskiej, Nowogródzkiej, Lwowskiej oraz Polesia, Wołynia, Podola i Pokucia.
Uroczystości zwieńczyła salwa honorowa po której przed pomnikiem Poległym i Pomordowanym na Wschodzie delegacje złożyły wieńce i kwiaty. Na zakończenie Orkiestra Reprezentacyjna Wojska Polskiego odegrała „Marsz Sybiraków”.
10 lutego 1940 roku rozpoczęła się pierwsza masowa deportacja Polaków na Sybir, przeprowadzona przez sowieckie NKWD. Wywózka odbyła się w warunkach, które dla wielu okazały się wyrokiem śmierci. Temperatura dochodziła do minus 40 stopni. Na spakowanie się wywożonym enkawudziści dawali od kilkunastu do kilkudziesięciu minut, a czasem nie pozwalali niczego zabrać. W głąb Związku Sowieckiego wywieziono około 140 tys. obywateli polskich. Wielu umarło już w drodze, tysiące nie wróciły do kraju. Cztery masowe deportacje Polaków w latach 1940-1941 były zaplanowane i systematycznie przeprowadzone tak, aby usunąć z dawnych terenów wschodnich II Rzeczpospolitej wszystkich ludzi uznanych za "niebezpiecznych" dla Sowietów. Wśród deportowanych były głównie rodziny wojskowych, urzędników, pracowników służby leśnej i kolei ze wschodnich obszarów przedwojennej Polski. Celem wywózek była eksterminacja elit oraz świadomej narodowo polskiej ludności, która mogłaby stawić opór władzy. "Dobrowolne przesiedlenia", jak je nazywano, służyły rozbiciu struktury społecznej, dostarczając jednocześnie siły roboczej totalitarnemu imperium.
