Narodowe Święto Niepodległości, to jedno z najważniejszych wydarzeń na mapie historii Polski oraz najważniejsze święto dla każdego Polaka. Dar niepodległości otrzymaliśmy od tych, którzy przez dekady walczyli o wolną i suwerenną ojczyznę, broniąc polskiej mowy, zwyczajów oraz tradycji i przekazując nam w testamencie wartość niepodległej ojczyzny jako wspólnego obowiązku.
Wyjście po 123 latach z zaborczej niewoli było możliwe dzięki organicznej pracy wielu pokoleń Polaków i pospolitemu ruszeniu ponad podziałami wszystkich opcji politycznych (od prawicy po lewicę). W obliczu szansy, jaka zaistniała w 1918 r. Polacy potrafili się zjednoczyć i wspólnym wysiłkiem podejmować działania na wielu polach, od militarnego, po dyplomatyczne i społeczne, by przywrócić Polskę na mapy świata i rozpocząć jej odbudowę.
Dziś za dar wolności dziękujemy Ojcom Niepodległości: Józefowi Piłsudskiemu, Romanowi Dmowskiemu, Ignacemu Paderewskiemu, Wincentemu Witosowi, Wojciechowi Korfantemu, Ignacemu Daszyńskiemu i Józefowi Hallerowi, a także wszystkim tym, którzy o niepodległość z całych sil zabiegali, za niepodległość walczyli i za niepodległość oddali swoje życie.
11 listopada 1918 r. Rada Regencyjna przekazała naczelne dowództwo nad wojskiem polskim zwolnionemu przez Niemców z twierdzy w Magdeburgu Józefowi Piłsudskiemu. Święto Niepodległości zostało ustanowione przez Sejm RP w 1937 r. Zniesiono je w 1945 r. i przez cały okres PRL nie było ono oficjalnie obchodzone. Święto przywrócono w 1989 r.
KALENDARIUM DROGI DO NIEPODLEGŁEJ
17 czerwca 1908 We Lwowie z inicjatywy Józefa Piłsudskiego powołano Związek Walki Czynnej, tajną organizację, na czele której stanął Kazimierz Sosnkowski. ZWC miał charakter kadrowy i ze względu na warunki konspiracyjne liczył ok. 200 członków.
15 lipca 1910 W Krakowie odbyły się uroczystości 500. rocznicy Bitwy pod Grunwaldem, połączone z odsłonięciem Pomnika Grunwaldzkiego ufundowanego przez Ignacego Jana Paderewskiego.
Uroczystości pod Pomnikiem Grunwaldzkim w Krakowie z okazji rocznicy plebiscytu na Warmii i Mazurach w 1930 roku.
Foto. Domena Publiczna / NAC.
10 listopada 1912 Na konferencji w Wiedniu działacze niepodległościowi z Galicji (m.in. Józef Piłsudski, Władysław Sikorski, Ignacy Daszyński, Feliks Młynarski), obradujący pod przewodnictwem Włodzimierza Tetmajera, powołali Tymczasową Komisję Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Miała ona koordynować działania polityczne polskiej irredenty, a w chwili wybuchu powstania w zaborze rosyjskim, wyłonić Rząd Narodowy. W skład Komisji weszli przedstawiciele Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego, Polskiej Partii Postępowej, Związku Patriotów, Związku Chłopskiego, Narodowego Związku Chłopskiego, Polskiego Stronnictwa Ludowego, Narodowego Związku Robotniczego, Związku Niepodległości.
2 sierpnia 1914 Na wieść o wypowiedzeniu przez Niemcy wojny Rosji z krakowskich Oleandrów wyruszył siedmioosobowy patrol konny pod dowództwem Władysława Beliny-Prażmowskiego z zadaniem rozpoznania terenu przygranicznego.
3 sierpnia 1914 W krakowskich Oleandrach odbyła się mobilizacja oddziałów strzeleckich oraz sformowana została I Kompania Kadrowa, w skład której weszło 144 żołnierzy ze Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich. Józef Piłsudski wygłosił do żołnierzy „Kadrówki” historyczny rozkaz, w którym stwierdził, że stają się kadrą, z której rozwinie się przyszła Armia Polska.
6 sierpnia 1914 O godz. 3.00 rano z krakowskich Oleandrów wymaszerowała I Kompania Kadrowa pod dowództwem por. Tadeusza Kasprzyckiego. O godz. 9.45 żołnierze Kadrówki obalili słupy graniczne państw zaborczych w Michałowicach i wkroczyli na teren zaboru rosyjskiego, docierając po południu do Słomnik.
Wejście Pierwszej Kompanii Kadrowej do Kielc, 12 sierpnia 1914 roku. Foto: NN / NAC.
16 sierpnia 1914 W Krakowie powołano do życia reprezentację polityczną stronnictw galicyjskich – Naczelny Komitet Narodowy. W skład NKN weszli działacze Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych oraz Centralnego Komitetu Narodowego.
27 sierpnia 1914 Cesarska i Królewska Naczelna Komenda Armii wydała rozkaz o utworzeniu Legionów Polskich. Miały one składać się z dwóch Legionów: Zachodniego w Krakowie oraz Wschodniego we Lwowie.
5 września 1914 W Kielcach powołana została przez Józefa Piłsudskiego Polska Organizacja Narodowa, która miała być reprezentacją polityczną piłsudczyków, niezależną od Naczelnego Komitetu Narodowego. Ostatecznie w listopadzie 1914 r. jej przedstawiciele weszli w skład NKN.
9 października 1914 W Jakubowicach koło Ożarowa Józef Piłsudski wręczył pierwsze nominacje oficerskie 136 dowódcom strzeleckim. Nominacje nie były w żaden sposób konsultowane z Komendą Legionów Polskich i stały się symbolem niezależności podkomendnych Piłsudskiego od władz austriackich.
22 października 1914 Z rozkazu Józefa Piłsudskiego została ogłoszona w Warszawie deklaracja ideowa Polskiej Organizacji Wojskowej, która określała, iż głównym celem POW jest zdobycie niepodległości Polski drogą walki zbrojnej. Na czele POW stanął por. Tadeusz Żuliński, bratanek Romana Żulińskiego, członka Rządu Narodowego, straconego razem z Romualdem Trauguttem na stokach Cytadeli Warszawskiej.
29 października 1914 2. i 3. Pułk Legionów Polskich stoczył bitwę z armią rosyjską pod Mołotkowem w Karpatach. Wsławili się w nich m.in. Józef Haller, Bolesław Roja i Zygmunt Zieliński. W bitwie poległo ponad 200 legionistów, a blisko 500 odniosło rany.
19 grudnia 1914 W zajętym przez legionistów Nowym Sączu sformowano I Brygadę Legionów Polskich. Komendę nad nią objął Józef Piłsudski.
22 grudnia 1914 Rozpoczęła się bitwa pod Łowczówkiem pomiędzy wojskami rosyjskimi a austro-węgierskimi, w skład których wchodziła I Brygada Legionów.
Legioniści z I Brygady Legionów Polskich, którzy brali udział w bitwie pod Łowczówkiem. Grudzień, 1914 r.
Fot. NN / CAW
24 stycznia 1915 Zwycięska bitwa II Brygady Legionów Polskich stoczona z Rosjanami pod Rafajłową i Brietianką.
8 maja 1915 Z rozkazu Komendy Legionów utworzona została II Brygada Legionów, złożona z oddziałów walczących dotąd w Karpatach.
16 maja 1915 Rozpoczęła się bitwa pod Konarami pomiędzy wojskami rosyjskimi a austro-węgierskimi, w skład których wchodziła I Brygada Legionów Polskich pod dowództwem brygadiera Józefa Piłsudskiego.
13 czerwca 1915 Pod Rokitną na Bukowinie 63 ułanów II Brygady Legionów pod dowództwem rtm. Zbigniewa Dunin-Wąsowicza dokonało brawurowej szarży na cztery linie pozycji rosyjskich.
3 maja 1916 Za zgodą władz niemieckich w Warszawie odbyła się pierwsza od 1830 roku legalna manifestacja patriotyczna.
4 lipca 1916 Rozpoczęła się bitwa pod Kostiuchnówką pomiędzy wojskami rosyjskimi a austro-węgierskimi. Najcięższe walki stoczyła I Brygada Legionów Polskich pod dowództwem Józefa Piłsudskiego.
5 lipca 1916 I i III Brygada Legionów Polskich stoczyły bitwę z wojskami rosyjskimi gen. Aleksieja Brusiłowa pod Kostiuchnówką na Wołyniu. Bitwa, a szczególnie bój o Polską Górę, przeszła do historii jako najkrwawsza bitwa w dziejach Legionów – zginęło lub zaginęło ponad dwa tysiące legionistów.
Legioniści w okopach na pozycjach strzeleckich na froncie wschodnim nad Styrem - pozycje pod Kostiuchnówką.
Fot. NAC
5 listopada 1916 Cesarze Niemiec i Austro-Węgier zapowiedzieli powstanie Królestwa Polskiego na ziemiach dawnego zaboru rosyjskiego (tzw. Akt 5 listopada), z dziedziczną monarchią i konstytucją, pozostającego w łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami. W dokumencie ogłoszonym przez generał-gubernatorów: niemieckiego w Warszawie - Hansa von Beslera i austriackiego w Lublinie – Karla von Kuka, zapowiadano utworzenie armii polskiej, co odpowiadało potrzebom wykorzystania przez państwa centralne zasobów mobilizacyjnych na terenie dawnego zaboru rosyjskiego.
1 grudnia 1916 Legiony Polskie uroczyście wkroczyły do Warszawy, witane entuzjastycznie przez ludność stolicy. Był to pierwszy od czasów Powstania Listopadowego przemarsz regularnych wojsk polskich przez Warszawę.
14 stycznia 1917 Rozpoczęła działalność Tymczasowa Rada Stanu.
16 maja 1917 Na posiedzeniu Koła Polskiego w Wiedniu poseł Włodzimierz Tetmajer przedstawił projekt rezolucji w sprawię przyszłej niepodległości Polski.
9 lipca 1917 Kryzys przysięgowy – Józef Piłsudski podjął decyzję o całkowitym zerwaniu dotychczasowego taktycznego sojuszu z Austro-Węgrami i Niemcami. Jako bezpośredni pretekst posłużyć miała odmowa złożenia przysięgi na „wierne braterstwo broni z Niemcami i Austrią”. Decyzji Piłsudskiego podporządkowały się w całości oddziały wywodzące się z I Brygady oraz częściowo z III Brygady Legionów, łącznie ponad 4000 osób. Większość legionistów II Brygady złożyło przysięgę; oddział przemianowano na Polski Korpus Posiłkowy.
22 lipca 1917 Niemieckie władze okupacyjne aresztowały w Warszawie Józefa Piłsudskiego i Kazimierza Sosnkowskiego. Aresztowanych przewieziono do Gdańska, a następnie osadzono w twierdzy magdeburskiej, gdzie przebywali do listopada 1918 r.
Józef Piłsudski, Kazimierz Sosnkowski i oficer armii niemieckiej Schlossmannw czasie spaceru na terenie twierdzy w Magdeburgu.
Foto: NN / NAC
15 sierpnia 1917 W Lozannie ukonstytuował się Komitet Narodowy Polski pod przewodnictwem Romana Dmowskiego, uznawany przez część państw Ententy za „oficjalną organizację polską”, czyli de facto emigracyjny rząd polski.
12 września 1917 Powstała Rada Regencyjna Królestwa Polskiego.
12 października 1917 Cesarze Niemiec i Austro-Węgier ustanowili w Warszawie Radę Regencyjną Królestwa Polskiego, w której skład weszli kard. Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i hr. Józef Ostrowski. Rada miała sprawować najwyższą władzę na terenie Królestwa aż do czasu wyboru króla Polski lub regenta, otrzymała też prawo powoływania rządu i zwoływania Rady Stanu.
8 stycznia 1918 Prezydent USA Woodrow Wilson przedstawił Kongresowi 14-punktowy program pokojowy, postulujący powstanie niepodległego państwa polskiego, posiadającego wolny i bezpieczny dostęp do morza. Za postulatem dotyczącym Polski stał Ignacy Paderewski.
.
15 lutego 1918 W nocy z 15 na 16 lutego II Brygada Legionów Polskich pod dowództwem gen. Józefa Hallera, przebiła się przez front austriacko-rosyjski pod Rarańczą na Bukowinie w celu połączenia z oddziałami polskimi w Rosji.
3 czerwca 1918 Rządy Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch ogłosiły deklarację, w której stwierdzano: utworzenie zjednoczonego i niepodległego Państwa Polskiego z wolnym dostępem do morza stanowi jeden z warunków trwałego i pokoju oraz panowania prawa w Europie. Deklaracja była wynikiem skutecznych działań dyplomatycznych prowadzonych przez Romana Dmowskiego i Komitet Narodowy Polski.
7 października 1918 Rada Regencyjna, powołując się na 14 punktów Wilsona zaakceptowanych przez państwa centralne jako podstawa rokowań pokojowych, zapowiedziała powstanie niepodległej Polski.
18 października 1918 Powstanie Rady Narodowej Śląska Cieszyńskiego.
28 października 1918 W Krakowie niepodległościowe stronnictwa polityczne utworzyły Polską Komisję Likwidacyjną, która przejęła z rąk austriackich administrację w Krakowie i Galicji.
1 listopada 1918 Rozpoczęły się, trwające blisko trzytygodnie, walki polsko-ukraińskie o Lwów i Przemyśl. Wśród obrońców Lwowa bohaterską kartę zapisała ochotnicza młodzież gimnazjalna - „Orlęta Lwowskie” (blisko półtora tysiąca osób), wśród których najmłodszy miał zaledwie 9 lat. Do historii przeszedł m.in. trzynastolatek Antoni Petrykiewicz, który za swoje męstwo został pośmiertnie odznaczony przez Józefa Piłsudskiego Orderem Wojennym Virtuti Militari.
Antonii Petrykiewicz. Foto: NN / Domena Publiczna
5 listopada 1918 Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego i Národní Výbor pro Slezsko porozumiały się w kwestii ustalenia tymczasowej granicy polsko-czechosłowackiej na Śląsku Cieszyńskim.
7 listopada 1918 Utworzono Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego.
10 listopada 1918 Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski powrócili do Warszawy z więzienia w Magdeburgu.
11 listopada 1918 W Compiegne pod Paryżem podpisano zawieszenie broni między państwami Ententy a państwami centralnymi, co zakończyło I wojnę światową. Józef Piłsudski przejął z rąk Rady Regencyjnej władzę nad wojskiem. Data przyjęta jako data odzyskania przez Polskę niepodległości, potwierdzona ustawą z 1937 r.
14 listopada 1918 Rada Regencyjna samorozwiązała się i przekazała zwierzchnią władzę państwową Naczelnemu Dowódcy Wojska Polskiego Józefowi Piłsudskiemu; Królestwo Polskie stało się Republiką Polską, zaczątkiem II Rzeczypospolitej.
16 listopada 1918 W depeszy do wszystkich rządów świata Józef Piłsudski ogłosił powstanie Niepodległego Państwa Polskiego.
Depesza do szefów mocarstw notyfikująca powstanie Państwa Polskiego z 16 listopada 1918.
Foto: Domena Publiczna
18 listopada 1918 Zaprzysiężony został rząd Jędrzeja Moraczewskiego.
21 listopada 1918 Polacy wyparli wojska ukraińskie ze Lwowa.
22 listopada 1918 Dekretem Józefa Piłsudskiego został powołany urząd Naczelnika Państwa, najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej. Dekret ten ustalał ustrój republikański odrodzonej Polski.
27 grudnia 1918 W Poznaniu wybuchło Powstanie Wielkopolskie mające na celu wyparcie Niemców z Wielkopolski i przyłączenie tej części kraju do odradzającej się Rzeczypospolitej. Bezpośrednim impulsem do wybuchu walk stał się przyjazd do Poznania Ignacego Jana Paderewskiego, którego powitanie przerodziło się w wielotysięczną manifestację patriotyczną mieszkańców Wielkopolski.
16 stycznia 1919 Ignacy Jan Paderewski został mianowany premierem i równocześnie ministrem spraw zagranicznych.
26 stycznia 1919 Odbyły się pierwsze po odzyskaniu niepodległości wybory do Sejmu Ustawodawczego.
29 stycznia 1919 W trakcie konferencji pokojowej w Wersalu Roman Dmowski jako główny delegat Polski wygłosił expose na temat zagadnień geograficznych i demograficznych dotyczących ziem polskich. Logiczna i sugestywna argumentacja stała się punktem wyjścia do dalszych negocjacji w sprawie polskich granic.
