Sejm przez aklamację przyjął projekt ustawy o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej. Święto miałoby przypadać 14 lutego, w rocznicę przekształcenia Związku Walki Zbrojnej w AK w 1942 r.
„W hołdzie żołnierzom Armii Krajowej – największej konspiracyjnej armii w podbitej przez Niemcy i Rosję Europie, armii, która jako zbrojne ramię Polskiego Państwa Podziemnego prowadziła bohaterską walkę o odzyskanie przez Rzeczpospolitą Polską suwerenności i niepodległości, a której żołnierze po II wojnie światowej byli prześladowani przez władze komunistyczne zależne od Związku Sowieckiego” – brzmi preambuła ustawy.
Projekt ustawy został zgłoszony przez posłów Koalicji Obywatelskiej w porozumieniu z Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Światowym Związkiem Żołnierzy Armii Krajowej. Święto obchodzone będzie 14 lutego, w rocznicę powołania w 1942 roku przez gen. Władysława Sikorskiego, Naczelnego Wodza, Armii Krajowej jako kontynuatorki Służby Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej.
– W katalogu polskich świąt zabrakło dnia AK, największej podziemnej armii okupowanej Europy z lat II wojny światowej, dziś te lukę wypełniamy – mówił w Sejmie Piotr Adamowicz, poseł sprawozdawca prezentując projekt ustawy.
– To zadziwiające, że przez ponad 30 lat wolnej Polski takie święto nie zostało uchwalone. Dobrze, że dziś te zaległości są naprawiane. Ostatni akowcy odchodzą już na wieczną wartę i dlatego tym bardziej uczczenie ich pamięci jest takie ważne. Na szczęście mimo upływu 80 lat od zakończenia wojny pamięć o tamtych wydarzeniach wciąż jest żywa. Wierzę, że ustanowienie tego święta jeszcze bardziej się do tego przyczyni – podkreślił Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Lech Parell.
W trakcie posiedzenia Sejmu głos zabrali przedstawiciele wszystkich klubów politycznych jednogłośnie wyrażając poparcie dla uhonorowania Armii Krajowej.
– AK obejmowała niemal całość wysiłku zbrojnego polskiej konspiracji, jednocząc większość podziemnych sił wojskowych i legitymując się mandatem polskich władz na uchodźstwie – mówił Henryk Szopiński (Klub Parlamentarny Koalicji Obywatelskiej). Dlatego, jak dodał, warto zapamiętać tę datę, a święto tego dnia będzie wyrazem pamięci i szacunku dla wszystkich akowców.
Maria Koc z KP PiS dodała, że AK jako świetnie zorganizowana formacja, obejmująca swym działaniem cały teren okupowanego kraju, stała się symbolem oporu Polaków wobec okupacji i zniewolenia.
– To święto będzie hołdem współczesnych Polaków dla walecznych żołnierzy AK i zwiększy zainteresowanie historią młodych Polaków – argumentowała posłanka.
Z kolei Daria Gosek-Popiołek (KP Lewica) dodała, że w swoich szeregach AK jednoczyła różne ugrupowania i osoby o wielu poglądach politycznych. Podkreśliła także, że AK to zjawisko unikalne nie tylko w historii Polski, ale całej okupowanej przez III Rzeszę Europy.
– Dzień 14 lutego winien stać się symbolicznym wyrazem hołdu dla tych, którzy stanęli w obronie wolności i honoru Rzeczpospolitej, a spuścizna żołnierzy AK powinna stanowić przykład dla przyszłych pokoleń – mówił Krzysztof Szymański (KP Konfederacja). Także Aleksandra Leo z KP Polska 2050 – Trzecia Droga podkreślała, że pamięć o żołnierzach AK i zachowanie ich dziedzictwa jest naszym obowiązkiem, a Marek Biernacki z KP PSL – Trzecia Droga dodał, że to święto powinno zostać uchwalone już 30 lat temu, kiedy powstała III RP.
Propozycję ustanowienia nowego święta poparli przedstawiciele wszystkich klubów i kół poselskich. Jeśli ustawę szybko przyjmie Senat i prezydent, pierwsze obchody nowego święta odbędą się już tym roku.
----
14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Utworzona 76 lat temu AK jest uważana za największe i najlepiej zorganizowane podziemne wojsko działające w okupowanej Europie.
Korzenie Armii Krajowej sięgają zawiązanej w nocy z 26 na 27 września 1939 roku przez grupę wyższych oficerów z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim, przy współudziale prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski, która stała się zalążkiem rozbudowanego potem Polskiego Państwa Podziemnego.
Utworzona 27 września 1939 roku Służba Zwycięstwu Polski została przekształcona najpierw w 1940 roku w Związek Walki Zbrojnej, a następnie rozkazem Naczelnego Wodza w Armię Krajową. Decyzja o powstaniu AK była podyktowana koniecznością scalenia polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i podporządkowania ich rządowi RP w Londynie. W skład AK weszło ok. 200 organizacji wojskowych, zarówno spod okupacji niemieckiej, jak i sowieckiej.
Armia Krajowa była konspiracyjną organizacją wojskową stanowiącą integralną część Sił Zbrojnych RP. Podlegała Naczelnemu Wodzowi i Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. W zamierzeniach rządu miała być organizacją ogólnonarodową, ponadpartyjną, a jej Komendant Główny jedynym, upełnomocnionym przez rząd dowódcą krajowej siły zbrojnej. Głównym zadaniem AK było prowadzenie walki o odzyskanie niepodległości przez organizowanie i prowadzenie samoobrony i przygotowanie armii podziemnej na okres powstania, które miało wybuchnąć na ziemiach polskich w okresie militarnego załamania Niemiec.
Kolejnymi dowódcami AK byli generałowie: Stefan Rowecki ps. Grot – do 30 czerwca 1943 roku, Tadeusz Komorowski ps. Bór – do 2 października 1944 roku, Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek – do 19 stycznia 1945 roku. Komendant Główny AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych. Organem dowodzenia AK była Komenda Główna, w której skład wchodziły oddziały, piony organizacyjne i samodzielne służby – oddziały: I Organizacyjny, II Informacyjno-Wywiadowczy, III Operacyjno-Szkoleniowy, IV Kwatermistrzostwa, V Łączności Operacyjnej, VI Biura Informacji i Propagandy oraz VII Finansów i Kontroli, a także Kierownictwo Dywersji. Terenowa struktura organizacyjna AK odpowiadała zasadniczo przedwojennemu podziałowi administracyjnemu kraju. Na terenie województw tworzono okręgi, w powiatach – obwody, w gminie lub kilku gminach – placówki.
AK od początku była organizacją masową, zwiększającą szeregi przez werbunek ochotników i kontynuowanie akcji scaleniowej, rozpoczętej przez Związek Walki Zbrojnej. W latach 1940-1944 do AK przystąpiły m.in. Tajna Armia Polska, Polska Organizacja Zbrojna “Znak”, Gwardia Ludowa PPS-WRN, Tajna Organizacja Wojskowa, Konfederacja Zbrojna, Socjalistyczna Organizacja Bojowa, Polski Związek Wolności oraz częściowo Narodowa Organizacja Wojskowa, Bataliony Chłopskie i Narodowe Siły Zbrojne. AK realizowała swe cele poprzez prowadzenie walki bieżącej i przygotowywanie powstania powszechnego. Walka bieżąca prowadzona była głównie przez akcje małego sabotażu, akcje sabotażowo-dywersyjne, bojowe i bitwy partyzanckie z siłami policyjnymi oraz regularnym wojskiem niemieckim. Specjalne miejsce w działalności bojowej AK zajmowały akcje odwetowe i represyjne w stosunku do SS i policji oraz zdrajców i prowokatorów.
Przygotowaniem i wykonaniem akcji sabotażowo-dywersyjnych i specjalnych zajmowały się autonomiczne piony wydzielone z KG AK: Związek Odwetu, “Wachlarz” i Kierownictwo Dywersji, pod nadzorem Kierownictwa Walki Konspiracyjnej, a następnie Kierownictwa Walki Podziemnej. Innymi formami walki bieżącej były: organizowana na szeroką skalę akcja propagandowa wśród społeczeństwa polskiego (prowadzona przez Biuro Informacji i Propagandy), wydawanie prasy, np. “Biuletynu Informacyjnego”, szerzenie dezinformacji wśród Niemców (akcja “N”) oraz wywiad wojskowy. Kulminacją wysiłku zbrojnego AK było Powstanie Warszawskie. Po jego klęsce jednostki AK na terenach zajętych przez Armię Czerwoną zostały zdemobilizowane.
19 stycznia 1945 roku Komendant Główny gen. Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu AK. Straty AK wyniosły ok. 100 tys. poległych i zamordowanych żołnierzy, ok. 50 tys. zostało wywiezionych do ZSRS i uwięzionych. Do moskiewskiego więzienia trafił m.in. gen. Okulicki, sądzony w procesie szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Wobec represji sowieckich i polskich służb bezpieczeństwa nie wszystkie oddziały AK podporządkowały się rozkazowi o demobilizacji. Powstały nowe organizacje konspiracyjne m.in. Ruch Oporu Armii Krajowej i Zrzeszenie “Wolność i Niezawisłość”. Żołnierze AK byli prześladowani przez władze komunistyczne, zwłaszcza w okresie stalinizmu, wielu z nich skazano na karę śmierci lub wieloletniego więzienia.
