80 lat temu, 14 lutego 1942 roku, powstała Armia Krajowa – największe i najlepiej zorganizowane podziemne wojsko w okupowanej Europie. Z tej okazji w Warszawie w dniach 13-14 lutego 2022 r. odbyły się uroczystości rocznicowe zorganizowane przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Ministerstwo Obrony Narodowej i Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej.

Pierwszy dzień obchodów zainaugurowała Msza św. w Katedrze Polowej Wojska Polskiego pod przewodnictwem biskupa polowego Wiesława Lechowicza. W intencji poległych, zmarłych i żyjących żołnierzy Związku Walki Zbrojnej oraz Armii Krajowej modlili się weterani ZWZ-AK, w tym przewodniczący Rady do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych przy Szefie Urzędu mjr Bogusław Nizieński, przedstawiciele władz państwowych, m.in. szef UdSKiOR Jan Józef Kasprzyk oraz minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak, a także dowódcy wojskowi, harcerze, poczty sztandarowe i parafianie.

Punktem centralnym tegorocznych obchodów był uroczysty Apel Pamięci połączony z ceremonią złożenia wieńca od Narodu na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza. Podczas uroczystości mjr Bogusław Nizieński odczytał tekst „Przesłania Żołnierzy Armii Krajowej do młodego pokolenia Polaków” oraz przekazał jego kopie – w obecności ministrów Kasprzyka i Błaszczaka – przedstawicielom jednostek wojskowych, służb i klas mundurowych oraz harcerzom.

– Chcemy wierzyć, że nasi koledzy nie zginęli na darmo, że Polska, o którą walczyli, będzie trwać i rozkwitać szczęściem Jej obywateli. Wasze wysiłki przełożą się na wspólne dobro, ale żeby tak się stało, musicie pamiętać o tych, którzy w imię wspólnego dobra poświęcili życie. Pamiętając o Nich i pamiętając o nas – ostatnich żołnierzach Armii Krajowej, zachowajcie Polskę dla przyszłych pokoleń – apelował Bogusław Nizieński.

– W czasie II wojny światowej Polska dała wielką daninę krwi, walcząc o to, aby Europa i świat były wolne od totalitaryzmu. Żołnierze Armii Krajowej pokazali, że cenią wolność ponad wszystko – ponad własne zdrowie, a nawet życie. Dali przykład bezgranicznej miłości do wspólnoty, jaką jest naród i państwo. Zapłacili za to ogromną cenę, przelewając krew w tysiącach akcji dywersyjnych, w bitwach partyzanckich, w Powstaniu Zamojskim, w akcji „Burza”, w Powstaniu Wileńskim i Operacji „Ostra Brama”, na barykadach powstańczej Warszawy – mówił szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

– Dziękujemy Wam, żołnierze Armii Krajowej, za wolną Polskę. Ślubujemy dziś w tym miejscu, na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego, że nieskalany sztandar niepodległości przekażemy następnym pokoleniom: naszym dzieciom i wnukom, aby niepodległa Rzeczpospolita trwała wiecznie. Chwała Bohaterom! – zakończył minister Kasprzyk.

Podczas uroczystości minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak nadał 16. Dolnośląskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej dziedzictwo tradycji oddziału specjalnego AK Zagra-Lin i Okręgu Wrocław Zrzeszenia WiN, a 32. Batalionowi Lekkiej Piechoty z 3. Podkarpackiej Brygady Obrony Terytorialnej imię kpt. Stanisława Uczciwka ps. „Wola”. W okolicznościowym wystąpieniu podkreślił, że „gdyby nie postawa żołnierzy AK, nie byłoby „Solidarności”, a gdyby jej nie było, nie byłoby dziś wolnej Polski”.

List do uczestników tegorocznych obchodów skierował prezydent RP Andrzej Duda. – W imieniu Rzeczypospolitej chylę czoła przed wszystkimi kolejnymi dowódcami ZWZ-AK i wszystkimi żołnierzami Armii Krajowej. Przed bohaterskimi patriotami, którzy są uosobieniem bezgranicznego oddania Ojczyźnie – napisał zwierzchnik Sił Zbrojnych.

Ostatnim punktem niedzielnych obchodów były ceremonie złożenia wieńców i wiązanek kwiatów przed pomnikiem Gloria Victis na Powązkach Wojskowych oraz na grobach dowódców ZWZ-AK: gen. dyw. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza, gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego, gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota”, gen. dyw. Tadeusza Komorowskiego „Bora”, gen. bryg. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” oraz zmarłego tragicznie w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem prezesa Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej ppłk. Czesława Justyna Cywińskiego.

14 lutego br. minister Kasprzyk złożył kwiaty przed stołecznymi pomnikami poświęconymi gen. Stefanowi Roweckiemu „Grotowi” oraz Polskiemu Państwu Podziemnemu i Armii Krajowej.

--
14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową, która uważana jest za największe i najlepiej zorganizowane podziemne wojsko działające w okupowanej Europie.

Korzenie Armii Krajowej sięgają zawiązanej w nocy z 26 na 27 września 1939 r. przez grupę wyższych oficerów z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim na czele, przy współudziale prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski. Stała się ona zalążkiem rozbudowanego później Państwa Podziemnego. SZP została przekształcona w listopadzie 1939 r. w Związek Walki Zbrojnej. Decyzja o powstaniu AK była podyktowana koniecznością scalenia polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i podporządkowania ich rządowi RP w Londynie.

Kolejnymi dowódcami AK byli generałowie: Stefan Rowecki ps. Grot – do 30 czerwca 1943 r., Tadeusz Komorowski ps. Bór – do 2 października 1944 r., Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek – do 19 stycznia 1945 r. Dowódca AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych.